Self- help là ngành công nghiệp trị giá hàng tỉ đô-la, nó không chỉ là kinh doanh sách self-help (sách tự lực), mà còn là những khoá học chuyên đề, rao giảng những kỹ năng sống, kỹ năng kiếm tiền và tất tần tật những thứ có liên quan. Nó được truyền thông bởi các phương tiện thông tin đại chúng nổi tiếng và tận dụng triệt để sự tự ý thức đang phát triển của thế hệ mới.
Và mặc dù nó thay đổi cuộc sống của hàng triệu con người, hầu hết là những thay đổi tốt hơn, tôi cho rằng nó vẫn thiếu đi sự đáng tin cậy cần thiết.
Không hề xem nhẹ, nhưng vẫn cần nhìn nhận là không phải sách nào cũng là sách đáng đọc, càng hiếm hơn nữa là sách tinh hoa. Giữa muôn vàn những đầu sách self – help được thổi phồng, lại được copy về cách thức vận dụng, phương pháp thắp lửa, kích thích tham vọng, hay cao hơn nữa là tìm cách giải thoát về mặt tinh thần, thì tìm được những cuốn sách tinh hoa, phù hợp với mỗi người thực sự không hề dễ dàng.
Phân tích những mặt lợi của sách self-help
Đầu tiên chỉ riêng việc đọc sách thôi cũng sẽ đem lại những lợi ích thiết thực cho bạn rồi. Chúng ta học hỏi từ mọi thứ ở xung quanh chúng ta, từ cha mẹ, bạn bè, môi trường sống xung quanh. Đặc biệt chúng ta có xu hướng chấp nhận, học theo những người mà dành thời gian bên ta nhiều nhất hay cũng có thể nói là người ảnh hưởng đến chúng ta nhất.
Nhưng điều này có nghĩa là chúng ta bị ảnh hưởng không chỉ mặt tốt mà cả những mặt xấu nữa. Thực sự không hề dễ dàng để nhận biết được những điều này, bởi chúng đã quá quen thuộc đến nỗi trở thành một phần tính cách, lối sống của chúng ta.
Và không phải ai cũng được tiếp xúc, gần gũi với những người thành công, những người tốt và có nội hàm uyên thâm. Vậy thì Sách chính là người bạn, người cố vấn, người dẫn đường, định hướng tuyệt vời nhất. Những quyển sách hay, tinh tuý luôn ẩn chứa trong đó tư duy, vốn từ, ý tưởng mới, lời khuyên bổ ích nhất, thậm chí là kinh nghiệm để đời của những người dẫn đầu.
Từ đó sách self-help xuất hiện, sách self-help được hiểu như là loại sách có ý nghĩa hướng dẫn để giúp người đọc tự hoàn thiện mình hoặc giải quyết các vấn đề cá nhân thông qua những điều thú vị được viết trong sách. Đó có thể là thứ cho ta tu tâm, tu tính – dạng như sách “Học Làm Người”, hoặc cuốn “Đắc Nhân Tâm” rất nổi tiếng bấy lâu nay.
Sách self-help dạy ta rằng các suy nghĩ tích cực sẽ thu hút mọi thứ tốt đẹp đến với ta. Đồng thời, những người lạc quan còn biết cách đối mặt với rắc rối tốt hơn người khác.
Thêm nữa, chúng cũng khiến cho bộ não của bạn tránh xa khỏi những rắc rối không cần thiết, làm tâm trí ta thoát khỏi những thứ lặt vặt, vớ vẩn ở ngoài kia, để rồi tìm thấy lối thoát cho riêng mình.
Khi nắm trên tay những kinh nghiệm được đúc kết từ những cuốn self-help. Đó là những cuốn sách đem lại vô vàn cách thức và quan điểm thú vị, giúp bạn “thông não”, giải thoát não bộ khỏi những điều phiền phức đã ám ảnh chúng ta bấy lâu.
Và cuối cùng, sách self-help thường đem lại những bài học khác biệt đối với từng cá nhân. Bạn có thể trở thành bất kỳ ai, bất kỳ điều gì mà bạn muốn. Bạn phải luôn là chính mình, biết cách yêu lấy bản thân… Đó là những gì self-help có thể mang lại.
Nhưng mặt trái của sách self-help cũng rất nhiều
Sách self-help ngày càng bị lạm dụng bởi lòng tham của những kẻ muốn làm giàu từ nguồn thu nhập thụ động vô tận của nền công nghiệp self-help. Hay từ những người mới chập chững thành công nhưng đã nghĩ mình ở trên đỉnh thế giới, tồi tệ hơn nữa thì nó có thể được viết ra từ những kẻ chỉ giỏi khua môi múa mép mà không hề biết cách thực hành.
Chúng mang nội dung thực dụng, thu hút người đọc, kích thích họ hưng phấn để hành động. Có thể có dụng ý tốt. Tuy nhiên, những sự tuyệt đối hoá và đơn giản hoá quá mức đôi khi có thể dẫn đến những lệch lạc, thiên kiến hay cố chấp trong tư duy và hành động của người đọc, hay như nhiều người nói là ‘ngộ độc’.
Có một sự thật không thể chối bỏ, đó là rất nhiều cuốn self-help hiện nay chỉ toàn những lời sáo rỗng hoặc từ quan điểm cá nhân. Chúng không được cộng đồng khoa học hỗ trợ, cũng không có một nền tảng chính thống nào cả.
Một nhà tâm lý học xuất bản một quyển sách, không có nghĩa là mọi thứ trong nó là đúng và được sự ủng hộ của những nhà tâm lý học khác. Nếu ta tiếp cận những “kiến thức” không có cơ sở ấy, thì sự xuất hiện của một vài suy nghĩ lệch lạc là điều không thể tránh khỏi.
Một hệ quả không ngờ tới khác, là khi mọi người tin vào hàng tá điều kì diệu được viết ở trong các cuốn sách kia, họ sẽ rất dễ rơi vào một hiệu ứng đó là “Hiệu ứng ngược”. Người đọc sẽ có một niềm tin rằng đơn giản chỉ cần làm theo những gì viết trong sách thì cuộc đời của họ sẽ trở nên tốt đẹp hơn giống như tác giả vậy.
Cũng vì sự tin tưởng như vậy mà bạn rất dễ trở thành một kẻ dối trá khi tự lừa gạt chính mình. Không chấp nhận sự thật về con người của mình mà lại bao biện, che giấu nó bằng những quan niệm không có cơ sở.
Và một khi những việc làm ấy thất bại, họ lại trở nên tiêu cực hơn bao giờ hết, để rồi cả tương lai chìm trong vô vọng, lạc lối.
Ngày qua ngày, những suy nghĩ kia dần khiến bạn chìm đắm, khiến chính bản thân mình trở thành con người bảo thủ, cố chấp và luôn ngụy biện mà không chịu sửa đổi nó.
Vậy làm sao để không bị sách self-help chi phối?
Đầu tiên là chọn sách. Việc xuất bản một cuốn sách ở nước ngoài là điều dễ dàng hơn bạn tưởng. Vậy nên, cần phải hiểu về tác giả của cuốn sách đó, về sự thành công của người đó, và chắt lọc những thông tin họ có thể chia sẻ.
Tiếp theo, dù đọc được thứ gì cũng cần giữ vững cảm giác về mục tiêu. Bất cứ khi nào muốn từ bỏ, hãy nhớ lý do bạn bắt đầu. Đúng vậy, mỗi khi cảm thấy tuyệt vọng, thì hãy nhắc nhở bản thân về lý do hay mục tiêu quan trọng nhất của mình và tìm cách để tiến lên phía trước.
Trong mỗi chúng ta, ai cũng đều có mục đích sống hay động lực của riêng mình. Có người là gia đình, còn người khác thì tìm thấy nó trong tín ngưỡng, công việc hay sở thích của họ. Bất luận chúng là gì chăng nữa, chúng đều mang cho ta mục tiêu của cuộc đời, và hãy chắc chắn rằng ta luôn giữ bản thân được sống trong nó.
Cuối cùng, muốn làm tốt phải áp dụng tốt nguyên tắc. Tình thế trở nên tốt hay xấu đều phản ánh thái độ của chúng ta khi đối mặt với chúng. Một số người trong chúng ta phải chịu những tai họa như mất việc, tuột mất mối quan hệ hằng mong ước.
Nhưng rồi, tất cả phải nhận ra rằng trong bất kì tình huống xấu nào, chỉ cần cố gắng tìm kiếm những điều tích cực và lấy đó làm điểm tựa tinh thần thì mọi chuyện sẽ đâu vào đấy hết mà thôi.
Trên tất cả, không chỉ sách self-help mới giúp bạn thành công, đạt được những giá trị thực sự cho chính bản thân mình. Mà còn vô vàn những sách tinh hoa đủ mọi thể loại.
Có một định nghĩa khá hay trong kinh doanh gọi là Chi phí cơ hội, nghĩa là bạn phải từ bỏ việc này để làm một việc khác. Thay vì đọc một cuốn sách self-help, bạn có thể đọc một cuốn sách kỹ thuật thực sự mang lại giá trị và kỹ năng hữu hình.
Thực tế là, sách self-help giống như những câu trích dẫn đầy động lực trên Internet, nó vô dụng trừ khi bạn hành động. Nó chẳng khiến bạn trở thành một người tốt hơn, một lãnh đạo tài ba hơn, hay một nghệ sĩ sáng tạo hơn.
Vấn đề của những bạn trẻ hiện đại chính là những con nghiện việc tự cải thiện. Trong khi những điều chúng ta “tưởng-mình-sẽ-làm” khác hoàn với thực tế khi hành động. Và với những ai nói rằng sách self-help sẽ thay đổi cuộc đời bạn, hãy để tôi nói điều này:
Các tiềm năng, tài năng, tính kỷ luật, đạo đức mà bạn nghĩ rằng một cuốn sách mang lại, thực ra nó đã có sẵn trong bạn rồi. Đừng cho những diễn giả hay những cuốn sách vô cảm kia sự tôn thờ không xứng đáng. Hãy thừa nhận rằng những thành quả đó – là của bạn.
Tủ sách tinh hoa bao trùm cả sách self-help trong đó:
- Cuộc đời vĩ nhân, anh hùng
- Thiên nhiên, loài vật
- Lịch sử nhân loại
- Khoa học, kỹ thuật
- Sức khoẻ, rèn luyện
- Tình yêu, hôn nhân, gia đình
- Nuôi dạy rèn con
- Phát triển bản thân
- Phát triển nghề nghiệp
- Tâm lý, nhân sự, đội nhóm
- Đạo đức, rèn nhân cách, tâm hồn
- Đạo lý, minh triết, tìm cầu chân lý